Gốc tự do là gì? Vì sao chúng ta cần chống lại sự phát triển của gốc tự do?

Cùng VnAsk tìm hiểu gốc tự do là gì? Tìm ra lời giải để chống lại sự phát triển của gốc tự do trong cơ thể.

I. Gốc tự do là gì?

Gốc tự do (chất oxy hóa) có tên tiếng Anh là free radical. Gốc tự do là các phân tử hóa học có một điện tử duy nhất (electron mang điện tích âm) hoặc một số lẻ điện tử. Gốc tự do có mặt hầu hết ở mọi không gian trong đó có cả môi trường bên trong cơ thể con người. Đó chính là lý do vì sao, mỗi ngày có hơn 10000 gốc tự do tấn công vào cơ thể chúng ta.

Và khi tấn công vào cơ thể chúng ta, gốc tự do vì chưa tạo được thành cặp, không cân bằng về điện tử do đó nó rất bất ổn, dễ dàng tạo ra phản ứng chiếm đoạt điện tử của các phân tử khác để tạo thành cặp và lần lượt tiếp tục tạo ra chuỗi gốc tự do mới gây rối loạn hoạt động bình thường của tế bào.

Một số loại gốc tự do nguy hiểm bao gồm: superoxide, ozon, hydrogen peroxid, peroxy lipid, hydroxyl radical gây ra nhiều tổn thương tế bào.

Bên cạnh đó, gốc tự do còn là “phế phẩm” của sự căng thẳng, lo âu kéo dài, mệt mỏi, stress hay ô nhiễm môi trường, tia phóng xạ, tia UV, thực phẩm bẩn, nước ngọt, rượu bia, hóa chất công nghiệp…

II. Các tình huống gây tăng gốc tự do

1. Các căng thẳng tinh thần, thể chất: Lao động quá sức, lo lắng, áp lực, buồn, sợ…

2. Ăn uống không hợp lý: Tỷ lệ chất béo quá cao trong khẩu phần ăn gây rối loạn chuyển hóa lipid, thừa năng lượng, thiếu vitamin: B, PP, C, A, E, thiếu Acid amin thiết yếu, thực phẩm không an toàn…

3. Những điều kiện gây trở ngại cho sự sống và hoạt động cơ thể: Thiếu oxy mô, bỏng, nhiễm trùng cấp…

4. Môi trường ô nhiễm, chất độc hại, hóa chất, nhiễm xạ…

5. Trạng thái giảm trữ lượng Antioxydant trong tế bào: Do cao tuổi, do thiếu cung cấp antioxydant qua thức ăn.

III. Tác hại của gốc tự do khi nó tấn công vào cơ thể

Khi xâm nhập vào cơ thể, gốc tự do sẽ bắt đầu phá hủy sức khỏe của chúng ta theo trình tự sau:

• Đầu tiên, gốc tự do sẽ tấn công vào màng tế bào. Chúng sẽ oxy hóa màng tế bào gây khó khăn, trở ngại cho việc thải chất độc và hấp thu chất dinh dưỡng.
• Sau khi đánh bại lớp màng tế bào, các gốc tự do tiếp tục tấn công vào các ty lạp thể, phá vỡ nguồn cung cấp năng lượng cho tế bào.
• Sau cùng, bằng cách oxy hóa, gốc tự do sẽ làm suy yếu kích thích tố và các enzym khiến cơ thể không tăng trưởng được.

Gốc tự do là kẻ thù đặc biệt nguy hiểm đối với sức khỏe con người. Chúng là nguồn gốc của sự lão hóa và là tác nhân của hơn 100 loại bệnh tật ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống con người.

Các bệnh do gốc tự do có thể phát sinh trên hầu hết các bộ phận của cơ thể như não, mắt, da, hệ miễn dịch, tim, mạch máu, phổi, thận, đa cơ quan và khớp. Và gốc tự do cũng là nguyên nhân hàng đầu gây nên bệnh ung thư do nó “cướp” điện tử, làm tổn thương màng tế bào, phản ứng mạnh với các phân tử protein, DNA và các axit béo, dẫn đến những rối loạn trong hoạt động của tế bào, gây tổn hại, rối loạn và làm chết tế bào.

IV. Cơ thể chúng ta chống lại gốc tự do bằng cách nào?

Nếu như phải chọn một cỗ máy thần kỳ nhất trên thế giới, thì có lẽ cơ thể con người chính là lựa chọn đầu tiên.

Vì sao? Bởi cả cơ thể con người là một hệ thống với các bộ phận liên kết chặt chẽ với nhau. Hệ thống này làm việc ngày đêm không ngừng nghỉ để duy trì sự sống cho con người. Nếu có bất kỳ sai phạm nào xảy ra, cơ thể chúng ta sẽ phát hiện ra ngay và tìm cách khắc phục.

Khi gốc tự do tấn công vào chúng ta cũng vậy, cơ thể sẽ có biện pháp phù hợp để loại bỏ chúng.

Khi bị các gốc tự do xâm nhập vào và phá hủy tế bào, gây tổn hại cho DNA thì cơ thể sẽ tiết ra một loại enzym có chức năng cắt và loại bỏ những phần AND bị hỏng, tiếp theo sẽ tổng hợp lại và gắn các DNA trở lại vị trí cũ, từ đó sửa chữa, khắc phục những sai phạm trên DNA.

Trường hợp gốc tự do phá hủy các phân tử protein, cơ thể sản xuất ra enzym cellular protease có khả năng nhận diện protein hỏng và phân hủy nó để tạo ra nguyên liệu cho quá trình tổng hợp protein mới.

Bên cạnh đó, các gốc tự do có thể tạo ra các chuỗi phản ứng oxy hóa lipid khác nhau để tạo ra các chất oxy hóa mới và chúng tiếp tục gây tổn hại đến cơ thể. Những loại gốc tự này đều được vitamin E, vitamin C, vitamin A, Selence, Glutathione Peroxidase và các chất bảo vệ khác trong cơ thể chống lại và tiêu diệt chuỗi phản ứng sinh ra các chất oxy hóa mới.

Tuy nhiên, nếu có quá nhiều gốc tự do tồn tại trong cơ thể, bộ máy bên trong chúng ta không thể tự loại bỏ hết được. Và nếu một lỗi nhỏ không được khắc phục, thì hậu quả sẽ ngày càng lớn và cuối cùng, sức khỏe, sự sống của chúng ta sẽ bị đe dọa.

Vì lý do đó, mà chúng ta phải tìm mọi cách chống lại gốc tự do, hạn chế sự tấn công của nó vào cơ thể, đồng thời bổ sung cho cơ thể những chất chống oxy hóa để khử các gốc tự do.