Chơi chữ là gì? Ví dụ và tác dụng của phép chơi chữ

Chơi chữ là gì

Chơi chữ là lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc thái dí dỏm, hài hước... giúp câu văn trở nên hấp dẫn và thú vị hơn.

Phân loại các lối chơi chữ thường gặp:

• Dùng từ ngữ đồng âm
• Dùng lối nói trại âm (gần âm)
• Dùng cách điệp âm
• Dùng lối nói lái
• Dùng từ ngữ trái nghĩa, đồng nghĩa, gần nghĩa

Chơi chữ được sử dụng trong cuộc sống thường ngày, trong văn thơ, đặc biệ là trong thơ văn trào phúng, câu đối, câu đố.

Ví dụ chơi chữ

1. Bà già đi chợ Cầu Đông,

Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?

Thầy bói xem quẻ nói rằng:

Lợi thì có lợi nhưng răng không còn.

Phân tích: Từ "lợi" mà bà già dùng mang nghĩa là lợi ích, thuận lợi. Còn từ "lợi" mà thầy bói dùng chỉ phần thịt bao quanh chân răng. >> Biện pháp chơi chữ đồng âm.

2. Sánh với Na-va "ranh tướng" Pháp
Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương.

Phân tích:

• "Ranh tướng" khi phát âm nghe có chút giống với từ "danh tướng" nhưng ý nghĩa của chúng khác hoàn toàn nhau. "Ranh tướng" thể hiện sự giễu cợt, còn "danh tướng" thể hiện sự tôn sùng, ngưỡng mộ.
• "Nồng nặc" đứng cạnh "tiếng tăm" tạo sự tương phản về ý nghĩa, từ đó thể hiện sự châm biến, đả kích.

>> Biện pháp chơi chữ trại âm

3. Mênh mông muôn mẫu một màu mưa
Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ.

>> Biện pháp chơi chữ điệp âm "m"

4. Con cá đối bỏ trong cối đá,
Con mèo cái nằm trên mái kèo,
Trách cha mẹ em nghèo, anh nỡ phụ duyên em.

Phân tích: cá đối - cối đá, mèo cái - mái kèo >> Chơi chữ bằng cách nói lái.

5. Ngọt thơm sau lớp vỏ gai,
Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.
Mời cô mời bác ăn cùng,
Sầu riêng mà hóa vui chung trăm nhà.

Phân tích: "Sầu riêng" là một loại quả đặc trưng ở Nam Bộ, nhưng "sầu riêng" cũng có thể hiểu là "nỗi buồn của riêng ai đó", trái ngược với "vui chung" của tập thể. >> biện pháp chơi chữ đồng âm và trái nghĩa.