Tết Đoan Ngọ cúng gì? Ở bàn thờ nào?

Tết Đoan Ngọ là một ngày lễ truyền thống rất quen thuộc với người Việt Nam, còn được gọi với tên khác là Tết diệt sâu bọ. Trong ngày này, mỗi gia đình thường có mâm lễ tổ tiên, trời đất… nên việc sắm sửa đồ lễ là không thể thiếu. Vì vậy, Tết Đoan Ngọ cúng gì luôn là một đề tài được nhiều người Việt quan tâm.

>>> Có thể bạn quan tâm: Cách cúng đưa ông Táo về trời ngày 23 tháng Chạp đúng thủ tục

Cúng Tết Đoan Ngọ gồm những gì?

Tết Đoan Ngọ cúng gì cũng không được quy định rõ. Đặc trưng của Tết Đoan Ngọ Việt Nam là hướng về cội nguồn, về cộng đồng nên  ông cha ta thường làm mâm cơm canh, bánh trái, chè xôi, trà rượu dâng cúng ông bà tổ tiên, thổ thần, đất đai viên trạch để cầu mong cho mưa thuận gió hòa, cây lành trái ngọt, nhà nhà yên vui. Vì vậy nên trong dân gian mới có câu:

"Tháng tư đong đậu nấu chè
Ăn Tết Đoan Ngọ trở về tháng năm".

Thông thường, trong mâm lễ cúng Tết Đoan Ngọ của người Việt sẽ không thể thiếu món cơm nếp và hoa quả. Tuy nhiên, tùy theo quan niệm văn hóa của từng vùng mà lựa chọn các món sản vật và chế biến dâng cúng ông bà, tổ tiên ngày Tết Đoan Ngọ sẽ có sự khác nhau.

Miền Bắc Tết Đoan Ngọ cúng gì?

Một mâm lễ cúng Tết Đoan Ngọ của người miền Bắc không thể thiếu những thứ sau:

• Hương, hoa, vàng mã
• Nước, rượu nếp
• Các loại hoa quả
• Bánh tro
• Xôi, chè

Theo quan niệm dân gian, vị nồng của cơm nếp hòa với men cay của rượu sẽ có tác dụng loại bỏ những loài ký sinh có hại trong cơ thể. Cơm rượu nếp của người miền Bắc thường được làm từ gạo nếp lức hoặc gạo nếp cẩm. Tuy nhiên, để đạt được hương vị thơm ngon nhất, mọi người thường dùng gạo nếp cẩm - nhất là gạo nếp cẩm Tây Bắc để làm thành cơm rượu nếp cẩm trong ngày Tết Đoan Ngọ. Cơm rượu miền Bắc thường rời, hạt nếp không quá mềm và vị rượu nồng hơn 2 miền còn lại.

>> Hướng dẫn: Cách làm cơm rượu nếp cẩm (nếp than miền Bắc) ngon, ngọt tự nhiên

Trong khi đó, hoa quả được chọn để cúng và ăn trong ngày Tết Đoan Ngọ tại miền Bắc chủ yếu là các loại quả mùa hè có tính nóng, tươi ngon và có vị chua chua, thơm nức. Đó là những trái mận, đào, vải, chôm chôm, xoài, dưa hấu… đặc biệt là mận, đào, vải bởi nơi đây có những vùng trồng mận, đào, vải rất nổi tiếng như mận Sơn La, vải Thanh Hà, đào Lạng Sơn… Nếu thiếu đi những thứ hoa quả này thì Tết Đoan Ngọ của người miền Bắc sẽ mất đi nhiều ý nghĩa của nó.

Ở một số địa phương miền Bắc, Tết Đoan Ngọ cúng gì cũng không thể thiếu món bánh gio bởi người ta tin rằng khi ăn loại bánh này, bệnh tật sẽ tiêu tan hết. Đây là loại bánh tương tự như bánh ú của người miền Nam nhưng không có nhân và ăn kèm mật mía. Ngoài ra, riêng người Nùng ở Mường Khương - Lào Cai còn làm bánh khúc để dâng cúng tổ tiên, thần thánh trong dịp Tết giết sâu bọ.

Tết Đoan Ngọ miền Trung nên cúng gì?

Đối với miền Trung, món cơm rượu nếp trong lễ cúng Tết Đoan Ngọ người ta chỉ sử dụng nếp trắng bình thường và cơm rượu được nén thành từng khối chứ không rời như miền Bắc.

Bên cạnh các loại hoa quả đúng mùa, vịt cũng là món không thể thiếu bởi người miền Trung quan niệm, bắt đầu từ mùng 5 tháng 5 trở đi, vịt sẽ vào mùa, những con vịt béo hơn, thịt ngon và không có mùi hôi nữa. Vì thế, trong Tết Đoan Ngọ, ở hầu hết các gia đình ở vùng Trung bộ đều mua vịt và chế biến thành nhiều món ăn khác nhau, trong đó tiết canh vịt là phổ biến nhất.

>> Xem thêm: Cách làm vịt quay ngon như ngoài hàng với lò nướng

Nói đến nét đặc sắc trong lễ cúng Tết Đoan Ngọ của người miền Trung, đặc biệt là người gốc Huế, thì không thể bỏ quên món chè kê. Chè kê ở Huế rất đặc biệt vì thường ăn kèm với bánh tráng mè, khi ăn dùng bánh tráng để xúc thay cho muỗng, thìa. Vị giòn của bánh tráng sẽ nhanh chóng hòa lẫn với vị ngọt của đường, vị dẻo thơm của kê, mùi thơm của dầu chuối và vị cay thoang thoảng của gừng tươi khiến món ngon càng thêm hấp dẫn. Món ăn có tác dụng bồi bổ khí huyết, thanh nhiệt, giải độc, thích hợp cho tiết trời oi bức dịp Tết Đoan Ngọ.

Người miền Nam Tết Đoan Ngọ cúng gì?

Cũng giống như miền Bắc và miền Trung, lễ cúng Tết diệt sâu bọ của người miền Nam không thể thiếu món cơm rượu nếp. Người miền Nam thường chỉ dùng nếp trắng để chế biến thành cơm rượu, đặc biệt hơn, cơm rượu Nam Bộ được viên thành những khối tròn chứ không rời như miền Bắc hay ép thành từng khối như miền Trung. Ngoài ra, người dân miền Nam đôi khi còn pha thêm đường vào cơm rượu để ăn chứ không ăn thuần túy như 2 miền còn lại. Vào ngày Tết Đoan Ngọ, người miền Nam còn ăn cả chè trôi nước. Đây là phong tục hoàn toàn khác với miền Bắc, nơi thường cúng và ăn chè trôi nước vào ngày 3 tháng 3 Âm lịch (Tết Hàn Thực).

>> Xem ngay: Cách làm bánh trôi nhiều màu đơn giản, ngon mắt

Một món ăn truyền thống khác trong ngày Tết Đoan Ngọ của người dân miền Nam đó là bánh ú, một phiên bản khác của bánh gio miền Bắc. Bánh ú của người Nam Bộ thường có hình chóp, to bằng nắm tay người lớn, bên ngoài gói bằng lá, bên trong là bột nếp và nhân đậu xanh. Bánh có màu vàng sẫm, có vị mát lạnh, được nhiều người ưa thích trong những ngày nắng nóng, cắn một miếng, bạn sẽ cảm nhận bột bánh mềm, dẻo, phần nhân bên trong có vị ngọt thanh dễ chịu.

Miền Nam được coi là vựa trái cây lớn nhất cả nước nên trong ngày Tết Đoan Ngọ, người dân Nam bộ không chỉ chuẩn bị lễ cúng với hoa quả tươi mà còn kết hợp tổ chức nhiều lễ hội trái cây miệt vườn đặc sắc. Những hoạt động phổ biến trong các lễ hội này thường là tham quan, du lịch về những miệt vườn xưa, hái thuốc, phát thuốc, cúng tổ, mừng mùa màng thắng lợi, biểu diễn văn nghệ và tổ chức các trò chơi dân gian… Dần dần, chúng đã trở thành nét đặc trưng trong đời sống văn hóa của người Nam bộ, thu hút được hàng vạn khách tham quan từ trong và ngoài nước tham gia.

Cúng Tết Đoan Ngọ vào lúc nào?

Khá nhiều người hiện nay vẫn còn thắc mắc cúng Tết Đoan Ngọ vào lúc nào là đúng bởi nếu hiểu theo mặt chữ, Đoan nghĩa là mở đầu, Ngọ chỉ giờ Ngọ, là khoảng thời gian từ 11 giờ trưa tới 13 giờ chiều. Nên liệu có phải thời gian cúng Tết Đoan Ngọ chuẩn nhất là từ 11 giờ đến 13 giờ ngày mùng 5 tháng 5 Âm lịch hay không?

>> Tham khảo: Mùng 5 tháng 5 Âm là ngày mấy Dương lịch 2024?

Theo các nhà nghiên cứu văn hóa thì cách hiểu này là chính xác, người Việt xưa thường cúng Tết Đoan Ngọ vào giữa trưa ngày mùng 5 tháng 5 Âm lịch. Tuy nhiên, thuận theo sự thay đổi của cuộc sống hiện đại, nhiều phong tục trong ngày này đã được tinh giản đi, và cúng Tết Đoan Ngọ vào lúc nào cũng không còn được quy định rõ mà thường sẽ được từng gia đình sắp xếp cho phù hợp với thời gian sinh hoạt.

Cúng tết đoan ngọ ở bàn thờ nào?

Mâm cỗ cúng Tết Đoan Ngọ thường được đặt ở bàn thờ tổ tiên hoặc trước nhà. Tùy vào từng vùng miền mà mâm cúng 5/5 sẽ được đặt khác nhau, cụ thể:

• Ở miền Bắc: Mâm cúng Tết Đoan Ngọ thường đặt ở bàn thờ tổ tiên.
• Ở miền Trung: Mâm cúng Tết Đoan Ngọ thường được đặt ở bàn thờ tổ tiên, trước nhà hoặc là cả hai nơi.
• Ở miền Nam: Mâm cúng Tết Đoan Ngọ thường được đặt ở bàn thờ tổ tiên hoặc trước nhà.

Ngoài ra, ở một số gia đình, mâm cúng Tết Đoan Ngọ còn được cúng ở đền chùa.

Ăn Tết Đoan Ngọ hay Tết diệt sâu bọ là một nét đẹp văn hóa mà các thế hệ người Việt cần lưu giữ và bảo tồn để không bị mai một theo dòng chảy thời gian cùng xu thế phát triển của thời đại. Hy vọng rằng sau bài viết này, bạn đã biết được Tết Đoan Ngọ cúng gì cho phù hợp với văn hóa của mỗi vùng miền ở nước ta. Cảm ơn bạn đã quan tâm theo dõi bài viết của chúng tôi!

Đừng quên truy cập chuyên mục Ngày lễ khác trên VnAsk.com để tham khảo thêm nhiều thông tin hữu ích bạn nhé!