Nguồn gốc và ý nghĩa của bánh Trung thu là gì?

Bánh Trung Thu là một món ăn không thể thiếu trong ngày rằm tháng 8, nhưng không phải ai trong chúng ta cũng hiểu rõ nguồn gốc và ý nghĩa của món bánh này. Hãy cùng VnAsk tìm hiểu rõ hơn về nguồn gốc, ý nghĩa của những chiếc bánh Trung Thu trong dịp rằm tháng 8 qua bài viết dưới đây nhé!

Bánh Trung Thu là bánh gì?

Bánh Trung Thu là tên gọi một loại bánh có nguồn gốc từ Trung Quốc dùng để ăn trong các dịp Tết Trung Thu, tiếng Việt có nghĩa là bánh nướng. Tuy nhiên bánh Trung Thu theo thời gian, và ở các nước, các vùng có những biến thể khác nhau. Ở Việt Nam nó được chỉ cho loại bánh nướng và bánh dẻo có nhân ngọt thường được dùng trong dịp Tết Trung Thu.

Bánh Trung Thu có tên gọi trong tiếng Trung là nguyệt bính (Hán tự: 月餅, pinyin: Yuèbǐng), tiếng Anh là moon cake, nghĩa đen là bánh mặt trăng.  Bánh Trung Thu thường có dạng hình tròn (đường kính khoảng 10 cm) hay hình vuông (chiều dài cạnh khoảng 7 - 8 cm), chiều cao khoảng 4 - 5 cm, không loại trừ cóc các kích cỡ to hơn, thậm chí khổng lồ. Ngoài ra, bánh Trung Thu còn có nhiều kiểu dáng khác nhưng phổ biến hơn là kiểu lợn mẹ với đàn con, cá chép.

>>> Xem thêm: Trung Thu ngày mấy 2021? Trung Thu 2021 vào thứ mấy?

Nguồn gốc của bánh Trung Thu

Nguồn gốc của bánh Trung Thu vốn xuất phát từ Trung Quốc nhưng tại chính quê hương của chiếc bánh này, cũng có rất nhiều giả thiết về sự ra đời của món bánh không thể thiếu vào dịp rằm tháng 8. Có giả thuyết cho rằng từ thời Ân, Chu, ở vùng Chiết Giang đã có loại bánh kỷ niệm Thái sư Văn Trọng, gọi là bánh Thái sư. Đây có thể coi như là "thủy tổ" của bánh Trung Thu . Đến thời Tây Hán, Trương Thiên đi Tây Vực mang về Trung Quốc hạt mè, hạt hồ đào (walnut), dưa hấu làm nguyên liệu cho loại bánh này, nên nó còn được gọi là bánh hồ đào.

Đến thời Đường, ở thành phố Tràng An có những tiệm bánh trứ danh. Tương truyền có một đêm Trung Thu, Đường Huyền Tông và Dương Quý Phi ăn bánh hồ đào, thưởng ngoạn trăng rằm, Đường Huyền Tông chê tên bánh không hay nên đặt tên là bánh nguyệt (mặt trăng) cho thơ mộng hơn. Từ đó về sau người Trung Quốc gọi nó là bánh mặt trăng.

Đến thời nhà Tống, tập tục ăn bánh Trung Thu đã rất thịnh hành trong giới quý tộc. Thậm chí, thú vui quý tộc này còn đi vào hàng loạt bài thơ ca nổi tiếng thời bấy giờ. Tuy nhiên, vào thời này, đó vẫn chỉ là thú vui xa xỉ, chưa phổ biến rộng rãi trong nhân dân.

Cũng có giả thuyết cho rằng, tục ăn bánh mặt trăng mỗi dịp Trung Thu xuất hiện từ cuối thời Nguyên, khi Chu Nguyên Chương và Lưu Bá Ôn nổi dậy. Để có thể truyền đạt tin tức và mệnh lệnh một cách bí mật, họ cho làm những cái bánh hình tròn, phía trong nhét tờ giấy ước định thời gian khởi nghĩa là thời điểm trăng sáng nhất trong đêm rằm tháng 8.

Sau đó, những chiếc bánh sẽ được truyền đi khắp nơi và trở thành phương tiện liên lạc cho quân khởi nghĩa. Phương pháp này tỏ ra hết sức hiệu nghiệm, tin tức hô hào khởi nghĩa được truyền đi khắp nơi. Sau khi khởi nghĩa thắng lợi, người Trung Quốc lấy việc làm bánh này vào ngày rằm tháng 8 để kỷ niệm sự kiện ấy, lâu dần nó trở thành một phong tục truyền thống của nhân dân.

Bánh Trung Thu Trung Quốc là loại bánh ngọt tròn, đường kính khoảng 10 cm và dày 3 - 4 cm, thường được ăn ở khu vực miền Nam và miền Bắc. Nhân bánh khá phong phú thường được làm từ đậu đỏ hoặc bột hạt sen được bao quanh bởi lớp vỏ mỏng (2,3mm) và có thể chứa lòng đỏ từ trứng vịt muối. Bánh Trung Thu thường được ăn trong nêm nhỏ kèm theo trà. Ngày nay, theo thông lệ, các doanh nhân và gia đình sẽ tặng chúng cho khách hàng hoặc người thân của họ làm quà tặng, giúp thúc đẩy nhu cầu về bánh Trung Thu cao cấp.

Tại Việt Nam, bánh Trung Thu truyền thống gồm có 2 loại là bánh nướng và bánh dẻo. Nhân bánh có mặn, có ngọt, đủ vị thể hiện sự ấm áp, ngọt ngào của gia đình. Bánh có hình dáng tròn đầy tượng trưng cho sự sum họp, đoàn viên, bên trong ngập các loại nhân thể hiện sự viên mãn, sung túc. Bánh Trung Thu hiện đại phần lớn là sự cách tân kiểu dáng là nguyên liệu của nhân bánh, nó có thể là đậu xanh, khoai môn, jambon, các hương liệu như: cà phê, socola, các loại trái cây... Thập kỷ 1980 xuất hiện các kiểu bánh Trung Thu được làm lạnh (bánh dẻo lạnh). Những năm gần đây còn xuất hiện loại bánh Trung Thu dành cho người ăn kiêng (bánh Trung Thu chay).

Ngoài ra, người dân các nước Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan, Singapore, Philippines, Malaysia cũng ăn bánh Trung Thu mỗi dịp rằm tháng 8 âm lịch nhưng bánh của mỗi nước đều sẽ có nét riêng về hình thức và hương vị.

>>> Xem thêm: Nguồn gốc Tết Trung thu: Tết Trung Thu có nguồn gốc từ quốc gia nào?

Ý nghĩa của bánh Trung Thu

Theo dòng chảy của sự giao thoa văn hóa, bánh Trung Thu được du nhập vào Việt Nam, dù là bánh nướng hay bánh dẻo cũng đều có những ý nghĩa riêng của nó. Bánh dẻo có hình dáng vầng trăng tròn biểu tượng cho sự đoàn viên cộng thêm màu trắng ngà của bánh thể hiện tình yêu khăng khít của vợ chồng. Bánh nướng với lớp vỏ màu cánh gián với ý nghĩa là dù ta có trải qua bao khó khăn trong công việc thì vẫn luôn có người thân bên cạnh, chở che ta. Nhân bánh mặn, ngọt, đủ vị thể hiện sự ấm áp, ngọt ngào của gia đình bên ta.

Bên cạnh đó, bánh nướng bánh dẻo truyền thống của Việt Nam thường có hai hình vuông và tròn. Bánh Trung Thu hình tròn biểu tượng cho hình dáng của vầng trăng trong ngày rằm tháng 8, mang ý nghĩa của sự vẹn nguyên, đủ đầy, sự đoàn tụ viên mãn. Bánh trung Thu hình vuông đại diện cho hình dáng trời đất, sự tự do và hạnh phúc của con người. Sau này có thêm loại bánh cá chép tượng trưng cho tài lộc, thịnh vượng, sự phát triển vượt bậc. Nhìn chung, dù có nhiều thay đổi về hương vị nhưng ý nghĩa chung của bánh Trung Thu vẫn không thay đổi qua năm tháng.

Các loại bánh Trung Thu

Trên thị trường hiện nay, bánh Trung Thu gồm có các loại như:

Bánh nướng

Bánh nướng gồm có các loại nhân như: Thập cẩm, gà quay, đậu xanh, hạt sen, trứng muối, trà xanh, tiramisu, trái cây khô, mè đen, tỏi đen, trà sữa...

Bánh dẻo

Bánh dẻo chắc hẳn không còn quá xa lạ với mọi người mỗi dịp Trung Thu về phải không nào? Loại bánh này gồm những loại nhân như: Đậu xanh truyền thống, thập cẩm...

Bánh rau câu

Đây là loại bánh Trung Thu còn khá mới, chúng có đặc điểm là lớp vỏ được làm bằng thạch rau câu núng nính, mát lạnh. Loại bánh Trung Thu rau câu này khá dễ ăn và dễ làm, bạn không cần tốn quá nhiều thời gian cũng như dụng cụ làm cho một mẻ bánh. Phần nhân của bánh Trung Thu rau câu bạn có thể lựa chọn như trà xanh, đậu xanh, sầu riêng...

Bánh hiện đại

Đối với loại bánh Trung Thu hiện đại này, bạn có thể lựa chọn làm theo những cách như:

• Bánh tươi: Đây là cách chế biến bánh Trung Thu mới thường được làm thủ công bằng tay và có hạn sử dụng khá ít. Tuy nhiên, loại bánh này khá đa dạng về phần nhân như nhân xá xíu, nhân gà quay, nhân thập cẩm, nhân đậu xanh, nhân khoai môn...
• Bánh hoa nổi: Loại bánh này có đặc điểm khá hấp dẫn, lớp vỏ được kết hợp giữa nhiều màu sắc khác nhau và trang trí 3D cực kỳ tinh xảo, ấn tượng. Tương tự như bánh Trung Thu tươi, bánh Trung Thu hoa nổi cũng có các loại nhân bánh như nhân hạt sen, nhân đậu xanh, nhân đậu đỏ...
• Bánh nướng bột than tre: Loại bánh này được làm với công thức tương tự như bánh Trung Thu bình thường, chỉ có thêm thành phần bột than tre vào rất tốt cho sức khỏe. Phần nhân bánh này thường có những loại như nhân hạt sen, nhân trứng muối, nhân đậu xanh...

Cách làm bánh Trung Thu

Để làm được một chiếc bánh Trung Thu ngon, chuẩn vị khá là dễ dàng. Bạn chỉ cần chuẩn bị các nguyên liệu của loại bánh mình định làm. Sau đó chỉ với vài thao tác, nặn bột, nướng/hấp bánh là xong.

Sự khác biệt giữa bánh Trung Thu xưa và nay

Bánh Trung Thu truyền thống

Bánh Trung Thu xưa có đặc điểm là hình vuông cho bánh nướng và hình tròn cho bánh dẻo. Bánh Trung Thu xưa có vị ngọt đặc trưng với các nhân truyền thống như nhân thập cẩm, nhân đậu xanh...

Bánh Trung Thu hiện đại

Khác với các loại bánh Trung Thu truyền thống xưa, bánh Trung Thu ngày nay được chú trọng vào ngoại hình khá nhiều, song vẫn không thể quên được hương vị đậm đà khó quên của nó. Hình thức của bánh Trung Thu hiện đại được cho ra đời khá nhiều mẫu mã đẹp, bao bì đóng gói được đầu tư khá kỹ, kiểu dáng cũng như màu sắc cũng được mang dấu ấn riêng của mỗi thương hiệu. Đặc biệt, các loại bánh Trung Thu ngày nay không quá ngọt, bánh sử dụng nguyên liệu vị ngọt thanh, nhẹ hơn các loại bánh xưa, đồng thời còn được biến tấy nhiều vị như hạt sen, đậu đỏ, trà xanh, táo đỏ...

→ Tóm lại, mỗi một hương vị bánh Trung Thu xưa và nay đều mang một đặc trưng riêng, không loại nào giống loại nào. Vì thế, nếu bạn yêu thích vị bánh cổ xưa, bánh truyền thống thì nên chọn bánh Trung Thu xưa, còn nếu bạn muốn thử trải nghiệm bánh hương vị mới lạ hơn thì có thể chọn bánh Trung Thu hiện đại ngày nay.

Một số câu hỏi về bánh Trung Thu

Bánh Trung Thu để được trong bao lâu?

Bánh Trung Thu có hạn sử dụng trung bình là khoảng 3 tháng nhờ được dùng một lượng nhỏ chất bảo quản (hàm lượng đã được Cục An toàn Thực phẩm cho phép). Tuy nhiên, nếu đã bóc bánh ra thì bạn nên dùng hết trong một ngày để đảm bảo an toàn cho sức khỏe cũng như đảm bảo giữ trọn được hương vị.

Bánh Trung Thu có bao nhiêu calo?

Trung bình, một chiếc bánh Trung Thu sẽ nặng khoảng 170g, trong đó 100g vỏ bánh (1g tinh bột có thể tạo ra 4 calo). Như vậy, trung bình một chiếc bánh Trung Thu (chưa tính nhân) có thể cung cấp khoảng 400 - 500 calo.