Rét nàng Bân là gì? Tại sao gọi là rét nàng Bân?

Rét nàng Bân là một hiện tượng thời tiết thường gặp trong mùa xuân ở các tỉnh phía Bắc nước ta. Vậy, rét nàng Bân là gì? Tại sao lại gọi là rét nàng Bân? Rét nàng Bân kéo dài bao lâu? Chúng ta hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!

Rét nàng Bân là gì?

Rét nàng Bân là cách gọi đợt rét cuối cùng của mùa xuân xảy ra vào tháng Ba Âm lịch ở miền Bắc Việt Nam hay còn được coi là đợt rét muộn. Đây là 1 đợt rét đậm, kéo dài vài ngày, thường kèm theo mưa nhỏ, mưa phùn do đặc trưng của kiểu di chuyển của khối không khí lạnh cuối mùa không phải chỉ từ Bắc xuống Nam mà hơi lệch về phía Đông qua vịnh Bắc Bộ, đưa hơi nước từ biển vào và chúng di chuyển có thể không mạnh.

Tại sao gọi là rét nàng Bân?

Lý do người ta thường gọi đợt rét muộn tháng Ba Âm lịch là rét nàng Bân xuất phát từ một câu chuyện cổ tích được lưu truyền từ xa xưa. Chuyện kể rằng, nàng Bân vốn là một trong số những người con gái của Ngọc Hoàng, nhưng khác với nhiều chị em của mình, nàng Bân chậm chạp và có phần vụng về. Tuy nhiên, nàng Bân vẫn được Ngọc Hoàng và Vương Mẫu hết mực yêu chiều. Hai vị thương con thua em kém chị nhưng không biết làm cách nào, mới bàn nhau lấy chồng cho nàng để nàng biết thêm công việc nội trợ trong gia đình.

Chồng nàng Bân, cũng là một người trên thế giới nhà trời. Nàng yêu chồng lắm. Thấy mùa rét đã đến, nàng định tâm may cho chồng một cái áo ngự hàn. Nhưng nàng vụng về quá, khi bắt đầu rét, nàng Bân đã bắt đầu công việc song cứ loay hoay mãi, tìm được cái nọ thì thiếu cái kia, se được chỉ thì chưa có kim, đưa sợi vào dệt thì thoi, suốt lại hỏng. Đến nỗi trời đã sắp sang xuân rồi mà chỉ mới may trọn được đôi cổ tay.

Nhưng nàng Bân vẫn không nản chí. Nàng may mãi qua tháng Giêng rồi hết tháng Hai, cho tới khi áo may xong thì vừa lúc trời hết rét. Nàng Bân buồn lắm. Thấy con âu sầu, Ngọc Hoàng gạn hỏi. Khi biết chuyện Ngọc Hoàng cảm động bèn làm cho trời rét lại mấy hôm để chồng nàng mặc thử áo. Từ đó thành lệ, hàng năm vào khoảng tháng Ba tuy mùa rét đã qua, mùa nóng đã tới nhưng có lúc tự nhiên rét lại mấy hôm, người ta gọi cái rét đó là rét nàng Bân. Tục ngữ có câu: "Tháng Giêng rét đài, tháng Hai rét lộc, tháng Ba rét nàng Bân" là vì thế.

Tuy nhiên, cũng có một dị bản khác cho rằng: Nàng Bân chỉ là một cô gái bình thường, hiền lành, dịu dàng, rất mực chịu thương, chịu khó nhưng lại quá kỹ lưỡng, tỉ mỉ nên trong mắt mọi người, nàng làm gì cũng có phần chậm chạp. Nàng lấy chồng vào đầu mùa đông, ngay khi công việc gặt hái vừa xong. Vì thấy chồng thiếu áo ấm, nên nàng đã bắt tay ngay vào việc quay tơ kéo sợi để chuẩn bị đan một chiếc áo ấm thật đẹp cho chồng.

Tuy nhiên, do công cuộc chuẩn bị và đan áo quá kỹ lưỡng nên thời gian thấm thoát trôi qua, trời đã sắp sang xuân mà nàng mới may xong đôi cổ tay, bởi thế mới có câu hát:

"Nàng Bân đan áo cho chồng
Đan ba tháng ròng mới được cổ tay"

Cũng vì vậy mà lúc nàng Bân đan xong chiếc áo thì cũng là lúc trời lại trở nắng, hết rét. Khi đó, nàng Bân buồn lắm, nàng tưởng chừng như cả bầu trời sụp đổ bởi nàng đã đặt biết bao tâm huyết, công sức, nỗi niềm và mơ ước vào chiếc áo này. Ngọc Hoàng trên thượng giới đã nghe thấu tiếng khóc của nàng Bân và cảm động trước tấm lòng của người con gái nết na, đức hạnh ấy. Ngay lập tức, ngài đã cho gọi hai vị Nam Tào, Bắc Đẩu đến và phái điều tra cho rõ nội tình. 

Sau khi biết rõ sự việc, Ngọc Hoàng hết sức thương cảm cho tấm lòng của người con gái đức hạnh liền lệnh cho Nam Tào, Bắc Đẩu: Mỗi năm, cứ vào đầu tháng Ba Âm lịch, rét sẽ kéo dài thêm một vài ngày để những người phụ nữ giàu lòng vị tha như nàng Bân. Nàng Bân nếu có đan áo cho chồng chậm thì cũng phải được mặc thử. Tuy nhiên, rét cũng chỉ vừa và ngắn để không làm ảnh hưởng đến quy luật tự nhiên. 

Từ đó thành lệ, hằng năm vào khoảng tháng Ba, cái tháng của mùa rét đã qua, mùa nóng đã tới nhưng có lúc tự nhiên rét lại mấy hôm và người ta gọi là cái rét nàng Bân.

>>> Xem thêm: Thanh minh trong tiết tháng 3 là gì? Tảo mộ là gì? Đạp thanh là gì?